Willy De Clercq: jong Kamerlid, jongste regeringslid

De verkiezingen van 1 april 1958 zorgen niet enkel voor de intrede van De Clercq in de Kamer, ze betekenen het einde van de paarse regeringsformule die onder premier Achille Van Acker sinds april 1954 het land leidde. Zowel de liberalen als de socialisten gaan bij deze verkiezingen licht achteruit, de CVP/PSC wint. Een coalitie vormen is moeilijk. Uiteindelijk krijgt Gaston Eyskens op 1 juli 1958 het vertrouwen van de Kamer voor een homogene CVP/PSC-minderheidsregering (Eyskens II), met de steun van de West-Vlaamse liberalen Hilaire Lahaye en Adolphe Van Glabbeke. De onderhandelingen door christendemocraten, socialisten en liberalen rond het Schoolpact, dat uiteindelijk op 20 november officieel wordt ondertekend, maken samen met parallelle onderhandelingen van premier Eyskens met de liberalen de weg vrij voor hun opname in de regering. De regering-Eyskens III, ook wel de regering Eyskens-Lilar genoemd, legt de eed af op 6 november 1958.

De crisis rond de onafhankelijkheid van Congo tijdens de zomer van 1960 en de daaropvolgende regeringsvijandige perscampagnes in combinatie met manoeuvres van het Hof om de regering-Eyskens te vervangen door een zakenkabinet, zorgen begin september voor een nieuwe start van Eyskens III met een opgefriste regering. Op vrijdag 2 september 1960, twintig voor acht, lost Eyskens op een persconferentie de namen van de nieuwe ministers die zijn regering een nieuw elan moeten geven. Hij geeft de aanwezige journalisten mee dat hij hiermee een eind zal maken aan een ‘film vol spanning’, ‘die gedurende veertien dagen oorzaak was van uw ongeduld’³. Lange en moeizame onderhandelingen tussen premier Eyskens, CVP-voorzitter Théo Lefèvre en liberaal voorzitter Roger Motz gingen aan het akkoord over de bijsturing van het regeerprogramma en de herschikking van de regeringsploeg vooraf. Voor de liberalen verlaat minister van Justitie Laurent Merchiers de regering. Albert Lilar neemt het departement over en laat het ‘ondervoorzitterschap van de kabinetsraad’ (het vicepremierschap) over aan René Lefebvre, die minister van Binnenlandse Zaken blijft. Raoul Vreven wordt minister voor Coördinatie van de institutionele hervormingen. Willy De Clercq en Roger de Looze worden bevoegd voor respectievelijk Begroting en Energie. Ze krijgen de titel van minister-onderstaatssecretaris, een bizarre benaming die nodig is om de functie van staatssecretaris grondwettelijk te maken. De nieuwe regeringsleden leggen op zaterdag 3 september 1960 de eed af bij koning Boudewijn.

De Clercq bekleedt de post van Begroting op het moment dat de regering, ondanks een grote stakingsgolf in december 1960 en januari 1961, de Eenheidswet goedgekeurd krijgt. Deze wet omvat een ambitieus sociaaleconomisch en financieel hervormingsprogramma en gaat gepaard met een besparings- en soberheidsbeleid, en met nieuwe belastingen. Het door de regering gevoerde beleid ligt gevoelig binnen de liberale partij. De Clercq trekt regelmatig naar liberale bijeenkomsten om de maatregelen te kaderen en te verdedigen, te wijzen op hun noodzaak om de staatsfinanciën op orde krijgen en een beroep te doen op de medewerking en de burgerzin van de bevolking. Maar de eerste ministeriële ervaring van Willy De Clercq is uiteindelijk van korte duur: onenigheden tussen de christendemocratische en liberale coalitiepartners én binnen de CVP/PSC destabiliseren de regering. Eyskens probeert tevergeefs zijn regering nog te redden, maar zowel zijn eigen partijvoorzitter Theo Lefèvre als liberaal voorzitter Motz sturen aan op vervroegde verkiezingen. Op 17 februari 1961 geven de liberale ministers hun ontslag naar aanleiding van een technisch conflict over de uitvoering van de Eenheidswet. Op 20 februari weigert koning Boudewijn dit ontslag maar tekent hij het ontbindingsbesluit van Kamer, Senaat en de provincieraden.

Bij de daaropvolgende verkiezingen van 26 maart 1961 krijgt De Clercq de eerste plaats op de liberale Kamerlijst voor Gent-Eeklo. Laurent Merchiers trekt er de Senaatslijst. Ondanks zijn nieuwe status van gevestigde waarde speelt De Clercq ook bij deze campagne zijn jonge leeftijd uit met slogans als ‘de Toekomst hoort aan de Jongeren’. In een ‘open brief’⁵ aan zijn potentiële kiezers stelt hij de ‘vernieuwde Liberale Partij’ voor als ‘een sterke centrumpartij’ en pleit hij voor een ‘nieuwe politiek’, met een combinatie van budgettaire sanering, economische expansie en sociale vooruitgang. Hij grijpt de stakingen rond de Eenheidswet aan om een juridisch statuut te eisen voor de vakbonden en de werkgeversorganisaties en pleit voor een doortastende regering en ‘beperkte kabinetten bestaande uit energieke, jonge mannen’. Hij benadrukt de ‘doorslaggevende rol’ van de ‘jonge ministers’ tijdens de voorbije crisisperiode en wijst op het feit dat de jongste ministers uit de regering liberalen zijn. Vanop zijn lijsttrekkersplaats verzesvoudigt hij zijn aantal voorkeurstemmen naar 9136. Nationaal gezien gaan de liberalen er op het vlak van stemmenaantal licht op vooruit, maar verliezen ze een zetel. Ze vallen bij de vorming van de rooms-rode regering-Lefèvre uit de boot, zodat de kortstondige regeringsverantwoordelijkheid van De Clercq voorlopig geen vervolg krijgt.