Partij & politiek

In de eerste honderd jaar van haar bestaan roept de oudste politieke partij van het land officieel slechts negen partijcongressen samen. We volgen het spoor van drie liberale tenoren die tijdens de congresvoorbereidingen en -debatten of vanaf de zijlijn een beslissende invloed hebben uitgeoefend op deze plechtige bijeenkomsten en de er gestemde partijprogramma’s.

Scheurlijsten of splinterpartijen zijn partijen die zich afsplitsen van een grotere moederpartij. Zowat elke politieke ideologie krijgt vroeg of laat met een afscheuring te maken. Hoewel scheurlijsten in de meeste gevallen op electoraal vlak weinig gewicht in de schaal kunnen werpen, zijn er de laatste dertig jaar toch enkele interessante groeperingen opgekomen die hun democratische rechten uitoefenen. Hier wordt vooral gefocust op scheurlijsten bij nationale verkiezingen. Ook op lokaal vlak komen ze regelmatig voor, al dan niet succesvol.

Op 14 juni 1846 wordt in Brussel geschiedenis geschreven met de oprichting van de Liberale Partij. De partijstichting is een gebeurtenis die van de Belgische liberale partij een van de oudste partijen van Europa maakt. Er zijn intussen twee hedendaagse politieke organisaties die deze erfenis kunnen en mogen claimen: de Nederlandstalige Open Vld en de Franstalige MR. Liberas herdenkt de 175ste verjaardag van '1846' met de lancering van Liberas Stories, een website die het verleden van de liberale beweging in België en Vlaanderen bekijkt vanuit een nieuwe invalshoek. 

Het zwaartepunt van de Belgische liberalen ligt lange tijd in het Franstalige landsgedeelte, zowel qua kiespubliek als organisatie. Als gevolg daarvan staat de partij tot diep in de twintigste eeuw onder invloed van Franstalige figuren. Pas in de jaren 1960 komt hierin verandering. Mede onder druk van de tijdsgeest splitst de partij als eerste politieke groepering in België op in een Vlaamse en een Franstalige vleugel. Het is de voorbode van de komst van een liberale formatie in de verschillende landsdelen. 

In 1968 gebruikt de Vlaams-nationalistische partij Volksunie in haar campagne de slogan PVV Pest Voor Vlaanderen. Anderzijds zijn waarnemers het er ook meestal over eens dat het tweede Burgermanifest van Guy Verhofstadt een Vlaamsgezinde ondertoon heeft. In één adem voegen diezelfde opiniemakers er meestal bij dat, achteraf beschouwd, de daden niet zijn gevolgd. Het zijn slechts enkele voorbeelden die duidelijk maken hoe het liberalisme in Vlaanderen (en bij uitbreiding België) zich steeds op een vrij dubbelzinnige houding heeft opgesteld tegenover Vlaamsgezinde eisen.

Na de start in 1846 vindt de Liberale Partij zichzelf, onder impuls van zijn  boegbeelden, meermaals opnieuw uit. Vernieuwings- en verruimingsoperaties zijn er een cyclisch fenomeen.

Bij de oprichting van de partij in 1846 zijn de liberalen het eens over de noodzaak van de ‘reële onafhankelijkheid van het openbaar gezag’ en de organisatie van openbaar onderwijs ‘onder het exclusieve bestuur’ van datzelfde openbaar gezag.