.png)
In 1939 doet een opvallende carrièreswitch zich voor in Brussel. Ernest Demuyter wisselt de mand van zijn gasballon in voor een zetel in de Kamer van Volksvertegenwoordigers.
De twintigjarige Ernest Demuyter in de mand van een ballon, 1913 (uit: Ernest Demuyter, Belgica (Parijs: Editions France-Empire, 1961), 80).
Ernest Demuyter is een van Gent afkomstige Brusselaar. Hij brengt een deel van zijn jeugd door in Griekenland en komt daar in aanraking met de zeevaart. Al snel verandert de interesse van zeevaart in luchtvaart en in 1910 maakt hij als zeventienjarige zijn eerste ballonvlucht. Twee jaar later behaalt hij zijn brevet als piloot. In datzelfde jaar neemt hij voor het eerst deel aan de prestigieuze Gordon-Bennettcup, een internationale ballonwedstrijd.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog is hij gedetacheerd als piloot in het Franse leger en raakt tweemaal gewond. Na de oorlog wordt hij onderscheiden als ridder in het Franse Legioen van Eer. In de jaren twintig en dertig raakt hij bij het brede publiek bekend als ballonvaarder. Hij wint gedurende zijn sportcarrière zes keer de Gordon-Bennettcup met zijn ballon Belgica.
In 1939 wordt Demuyter verkozen als Kamerlid en vertegenwoordigt er het arrondissement Brussel. Toch is hij al enkele jaren vertrouwd met het klappen van de electorale zweep. In 1925 kandideert hij voor het eerst voor een zitje in de Kamer. Dat hij opvalt als ballonvaarder staat vast. Zowel voor- als tegenstanders wijzen in de pers telkens op zijn unieke beroepsactiviteit. Zo wijst het socialistische Le Peuple erop dat Demuyter in zijn ballon misschien wel hoge toppen scheert, maar dat dit niet wil zeggen dat ook zijn kandidatuur een hoge vlucht neemt.1 Demuyter ziet er de humor wel van in en aanvaardt zijn kandidatuur met een kwinkslag, zo vermeldt Le Soir:
Demuyter op de cover van Pourquoi Pas?, 1925. (Pourquoi Pas?, 15, nr. 572 (1925)).
Zijn eerste kiesmeetings in 1925 staan nog sterk in het teken van zijn activiteiten als ballonvaarder. Op een meeting in Brussel laat hij zich bijvoorbeeld ontvallen dat een electorale zege goed zou zijn voor Demuyter als persoon, maar dat Demuyter de sportman hieronder wel zou lijden. Pourquoi Pas? vat het goed samen: “il était l’aéronaute libéral, mais il était l’aéronaute”.3
Voor de parlementsverkiezingen van 1932 is Demuyter opnieuw van de partij. Slechts enkele weken na zijn deelname aan de twintigste Gordon-Bennettcup (waar hij negende eindigt) staat hij opnieuw op de liberale lijst. Ditmaal oogt zijn kandidatuur iets serieuzer. De Liberale Partij schuift hem op de veertiende plaats naar voren als handelsspecialist (met name buitenlandse handel).4 Ook in 1936 doet hij een gooi naar een Kamerzetel, ditmaal vanop de elfde plaats maar zonder succes. Ondanks zijn populariteit als oorlogsheld en ballonvaarder blijft hij op moeilijk verkiesbare plaatsen terechtkomen na pollverkiezingen (een soort voorverkiezing waarmee men de volgorde van de kandidaten binnen een kieslijst bepaalt).
Over Demuyters eigenlijke standpunten is weinig bekend, behalve dat hij een gematigde taalpolitiek nastreeft. Pas na de Tweede Wereldoorlog slaagt Demuyter erin om zich (voor de pers tenminste) te profileren als politicus, met een eigen uitgesproken agenda en expertise.
1938 is een sleutelmoment voor zijn politieke carrière, als hij verkozen wordt als Brussels gemeenteraadslid. Hij kandideert opnieuw voor de parlementsverkiezingen van 1939 maar is niet direct verkozen. Hij bekomt wel genoeg stemmen als eerste vervanger. Na het overlijden van de liberale Brusselse burgemeester Adolphe Max op 6 november 1939, komt diens zitje in de Kamer vrij, waardoor Demuyter alsnog de eed als volksvertegenwoordiger kan afleggen.
De Tweede Wereldoorlog betekent niet echt een breukmoment voor de politieke carrière van Demuyter. Hij zetelt dan ook nog maar enkele maanden als parlementslid als Duitsland in mei 1940 België binnenvalt. De Duitse inval is voor Demuyter opnieuw het startschot om zich in te zetten voor zijn vaderland en al snel sluit hij zich aan bij het verzet. Hij is actief bij de inlichtingendienst Tégal maar ook bij de clandestiene pers. In 1941 wordt hij een eerste maal gevangen genomen maar weer vrijgelaten. Op 20 december 1943 arresteren de Duitsers hem opnieuw en veroordelen hem ter dood in 1944. Demuyter overleeft de oorlog op vrij spectaculaire wijze.5 Hij bevindt zich op 2 september 1944 met 1500 medegevangenen op het laatste gevangenentransport richting Duitsland (de zogenaamde “spooktrein”). Dankzij de heldhaftige tussenkomst van verschillende spoorwegambtenaren beleeft dit laatste transport een processie van Echternach en komt nooit aan in Duitsland.6
Hoewel hij in 1939 al in de Kamer zetelt, kan hij pas vanaf 1944 echt aan zijn politieke carrière beginnen. Met zijn palmares als oorlogsheld uit de Eerste Wereldoorlog, zesvoudig winnaar van de Gordon-Bennettcup en verzetsheld tijdens de Tweede Wereldoorlog, is het niet verwonderlijk dat Demuyter na de verkiezingen van 1946 opnieuw plaatsneemt in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Hij zetelt er tot aan zijn overlijden in 1963.
De achterkant van een verkiezingsfolder van Demuyter met prominente luchtballon, 1950. Liberas, collectie pamfletten, PAMFLET000155.
De thema’s waarop Demuyter inzet, zijn gezien zijn achtergrond geen verrassing. Zijn stokpaardjes zijn in de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog steun voor oud-strijders, oorlogsweduwen en -wezen. Daarnaast zien we in zijn ingediende wetsvoorstellingen een duidelijke klemtoon op internationale handel (met een nadruk op havenbeleid), verkeerswezen (voornamelijk betreffende de luchtvaart) en kolonies.7
Naast zijn parlementaire loopbaan was Demuyter ook lid van een aantal internationale vriendschapsverenigingen. Zo was hij lid van de administratieve raad van de Amitiés Belgo-Sud-Américaines en voorzitter van de Amitiés Belgo-Polonaises.8 Door zijn interesse voor buitenlandse handel is zijn aanwezigheid in deze verenigingen niet vreemd. Ook partijgenoot Roger Motz is lid van deze Belgisch-Poolse vriendschapsband (hoewel Motz hier wel een dubbele rol speelt als informant).9 In zijn naoorlogse verkiezingspropaganda speelt hij nog steeds in op zijn sportcarrière. Op de meeste van zijn pamfletten staat ofwel een luchtballon of een verwijzing naar zijn sportverdiensten.
De vaderlandslievende standpunten van Demuyter voor de parlementaire verkiezingen, 1950. Liberas, collectie pamfletten, PAMFLET019225.
Demuyter werkt tijdens zijn parlementaire loopbaan mee aan verschillende projecten en volgt meestal de partijlijn. Aan het einde van zijn politieke carrière toont hij zich wel meer contrair. Hij kan zich bijvoorbeeld - als een van de weinige liberalen - niet vinden in de onafhankelijkheid van Congo (of toch zoals die in zijn huidige vorm is overeengekomen) en de eenheidswet.10 Demuyter is een fervent voorstander van de eenheid van België en ziet Congo als een integraal deel van zijn land. Hij bezoekt Congo tweemaal en is erg onder de indruk van de koloniale uitbouw van het land. In zijn enthousiasme dient hij zelfs een wetsvoorstel in om de Belgische vlag te wijzigen door er de Congolese ster aan toe te voegen.11 De positie van Demuyter over de onafhankelijkheid van Congo blijft niet zonder gevolg: de Amitiés Belgo-Polonaises valt erdoor uiteen.12
Niet op een slagveld, niet tijdens een ballonwedstrijd en niet tijdens zijn verzetsactiviteiten in de Tweede Wereldoorlog, maar op zijn bank in de Kamer van Volksvertegenwoordigers bezwijkt Demuyter aan een beroerte. Hij wordt van de Kamer met spoed naar het ziekenhuis in Elsene vervoerd maar overlijdt er twee dagen later, op 7 februari 1963, aan de gevolgen van een hersenbloeding zonder bij bewustzijn te komen.
De media kent hem tijdens zijn laatste jaren vooral als volksvertegenwoordiger, maar zijn sportactiviteiten en oorlogsactiviteiten zitten nog in het collectief geheugen van de Belgen in de jaren zestig. In 1961 geeft hij het boek Belgica uit, met voornamelijk aandacht voor zijn overwinningen in de Gordon-Bennettcup.13Zijn zoon, Albert Demuyter, krijgt ook de politieke microbe te pakken en is van 1965 tot 1987 liberaal volksvertegenwoordiger.
1. Le Peuple, 21 maart 1925, 1.
2. Le Soir, 9 februari 1925, 2.
3. Pourquoi Pas? 17 juli 1925, 751-752.
4. Le Soir, 28 september 1932, 3.
5. Emmanuel Debruyne, ‘Services de renseignements et société le cas du réseau Tégal, 1940-1944’, in: Cahiers d’histoire du temps présent, 9 (2001): 123.
6. Alain Colignon, ‘Spooktrein’, op: Belgium WWII, geraadpleegd 24.1.2023.
7. Ambtelijke Mededeelingen van de Liberale partij, 1 april 1946, 14.
8. Idesbald Goddeeris, ‘Code Names Szejk and Szeryf: The Collaboration of the Belgian Minister Roger Motz with the Polish Secret Services at the Background of Belgian-Polish Economic Relations in the Early Cold War’, in: La Pologne des Belges. Evolution d’un regard (XXe–XXIe siècles), ed. Przemyslaw Szczur (Krakau: Unum Press, 2021) 250.
9. Ruben Mantels, ‘Interview met Idesbald Goddeeris. De samenwerking van Roger Motz met de Poolse Geheime Dienst’, in: Liberas Stories, geraadpleegd 31.1.2022.
10. Gaston Eyskens, De Memoires (Tielt: Lannoo, 1993) 563 & 603.
11. J. Brassine de La Buissière, ‘Ernest Demuyter’, in: Biographie Belge d'Outre-Mer (Brussel: Académie Royale des Sciences d'Outre-Mer, 1988) 94.
12. Idesbald Goddeeris, ‘Code Names Szejk and Szeryf’, 248.
13. Ernest Demuyter, Belgica (Parijs: Editions France-Empire, 1961).
Liberas Stories is een realisatie van cultuurarchief Liberas. Het werd ontwikkeld door Josworld en Webdoos naar een concept van Ruben Mantels. Aan de hand van een ‘Atlas’ en een ‘Magazine’ vertelt Liberas Stories de geschiedenis van het liberalisme en worden de collecties van Liberas gepresenteerd. Deze website werd gelanceerd in juni 2021 en is sindsdien verder uitgebouwd.
De inhoud van dit portaal is bestemd voor Liberas’ erfgoedgemeenschap, maar ook voor studenten, onderzoekers en journalisten en voor iedereen die ons erfgoed wil ontdekken. Het is geen catalogus van onze collectie: die vind je op liberas.eu.
Liberas heeft geprobeerd alle rechthebbenden op beeldmateriaal te contacteren. Personen of organisaties die zich alsnog in hun rechten voelen geschaad nemen contact op met Liberas vzw, Kramersplein 23, 9000 Gent.
Alle teksten op deze website mogen hergebruikt worden mits het overnemen van de auteurs- en bronvermelding. Alle opmerkingen met betrekking tot Liberas Stories - vragen, aanvullingen, correcties, suggesties voor nieuwe bijdragen - zijn welkom op info@liberas.eu.